#48. Kobiety rządzą - Hatszepsut "W obecności całego ludu... wysunął mnie na czoło - bardziej niż Mieszkańca Pałacu. Koronował mnie własnymi rękami. Zostałam wychowana, by stać się Horusem o silnym ramieniu. Nic podobnego nie stało się w odniesieniu do Królów Górnego i Dolnego Egiptu od początku, za pierwszej generacji... Nic podobnego nie znajduje…

Kiedy w styczniu 532 roku Zieloni i Niebiescy niespodziewanie, połączyli siły i wszczęli groźną rebelię, doprowadzając do powstania NIKA (co znaczy Zwyciężaj!) - puścili z dymem pół Konstantynopola. Cesarz Justynian I i jego dowódcy wojskowi rozważali ucieczkę ze stolicy. I wtedy na naradę mężczyzn wkracza cesarzowa Teodora - przez historyka bizant…

Opis Podcast z prof. Markiem Demiańskim kontynuuje temat teleskopu Jamesa Webba, wystrzelonego na daleką orbitę w 2021 roku. Teleskop o średnicy 6,5 metra i 18 elementach jest technologicznym cudem, pozwalającym na obserwacje w podczerwieni. Dzięki pięciowarstwowej osłonie o rozmiarze kortu tenisowego może utrzymać niskie temperatury. Porównując go…

22 lipca tego roku Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba skończył rok swojej pracy w kosmosie. Jego odkrycia są ekscytujące, a przesłane zdjęcia pokazują jak piękny jest Wszechświat. Teraz naukowcy z całego świata próbują rozszyfrować to bogactwo nowych obrazów uzyskanych dzięki obserwacji Wszechświata w podczerwieni. I wysuwają różne hipotezy: że Wszech…

Tak, jak już wyjaśniałam przy okazji pierwszej audycji z cyklu "Kobiety rządzą", której bohaterką była Kleopatra VII, pomysł zrodził się z mojego buntu po przeczytaniu artykułu w Gazeta.pl na temat pierwszej Amerykanki w kosmosie, Sally Ride. Otóż w artykule przytoczono wypowiedź amerykańskiego astronauty Gordona Coopera, który zapytany na konferen…

Wisłę - najdłuższą polską rzekę, nazywano królową polskich rzek, personifikowano, przyrównywano do kobiety. Jakiej kobiety? Z pewnością nie tej uległej, usypiająco szumiącej. Raczej do tej przekornej, kapryśnej, nieprzewidywalnej, podążającej własnymi ścieżkami, zaskakującej nagłymi decyzjami. Czy ktoś się spodziewał, że w latach osiemdziesiątych X…

Tą audycją, w ramach Klubu Ciekawych Wszystkiego, inauguruję cykl audycji pt. "Kobiety rządzą". Pomysł zrodził się - jak wyjaśniłam na FB na stronie KCW podcast - po przeczytaniu artykułu w Gazeta.pl na temat pierwszej Amerykanki w kosmosie, Sally Ride. W artykule przytoczono szokującą wypowiedź Gordona Coopera, astronauty programów Mercury i Gemin…

34 lata temu, 4 czerwca 1989 roku - odbyły się w Polsce wybory parlamentarne - pierwsze częściowo wolne wybory w historii Polski po II wojnie światowej. Młodzi ludzie, z którymi rozmawiałam niedawno o tym wydarzeniu, mówią: "Wybory, jak wybory, odbyły się i mamy to, co mamy. Jak zwykle. I o co tyle szumu?" Nie wiedzą? Nie rozumieją? Są cyniczni? Ni…

Opis W odcinku podcastu Nauka XXI Wieku autorstwa Borysa Kozielskiego, dr Magda Kaliszewska, badaczka genetyki, przedstawia praktyczne zastosowania badań genetycznych oraz omawia strukturę i właściwości kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA). Wskazuje, że DNA jest naszym materiałem genetycznym, który przechowuje informacje dotyczące budowy komórek oraz…

Podobno symbolicznym aktem założycielskim masonerii jest zabójstwo Mistrza z powodu tajemnej wiedzy zaklętej w "Słowie" - którą posiadł i nie chciał jej zdradzić. Tak mówi legenda: w X wieku p.n.e. wielki budowniczy i architekt fenicki Hiram Abiff - na polecenie króla Tyru Hirama I przybył do Jerozolimy, aby wznieść świątynię na Górze Moria, dla kr…

Opis W tym odcinku podcastu prowadzący, Borys Kozielski, przeprowadza rozmowę z Michałem Wójcickim, doktorantem z Uniwersytetu w Oksfordzie. Michał jest częścią grupy biofizycznej w departamencie fizyki i zajmuje się badaniem silników molekularnych, zwłaszcza nanomaszyn i nanorobotów. Rozmowa skupia się na wyjaśnieniu działania i znaczenia silników…

Podobno kosmiczny teleskop Jamesa Webba znowu wbił naukowców w fotele. Publikatory naukowe doniosły ostatnio, że ten kosmiczny detektyw zajrzał w najdalsze zakątki Wszechświata i - zobaczył coś, czego tam nie powinno być. To "coś" astronomowie nazwali "łamaczami Wszechświata". Tego określenia użył ⁠m.in⁠. współautor badania przekazu z teleskopu Web…

Jeśli chciałbyś pomóc, możesz przygotować opis odcinka, który znajdzie sie w tym miejscu. Zapowiedź: Jak i po co budować elektronikę w skali nano? Jakie są ograniczenia miniaturyzacji. Czym jest tuneleowanie prądu? Czy i jak wykorzystać efekty kwantowe, kóre obserwowane są w skali nano? Czy prawo Moore'a mówiące, że moc obliczeniowa komputerów podw…

"Jak oni śmieli przedsięwziąć odmianę formy rządu, którą ja gwarantowałam?!” "Co za myśl! Toż to sprowadzi do Polski większą część chłopów z Białej Rusi, a tych w pozostałych częściach mojego kraju zbałamuci" - piekliła się caryca Katarzyna na wieść o uchwaleniu Konstytucji przez sejm Rzeczypospolitej, zwany Czteroletnim lub Wielkim. To w Rosji. Wc…

Spotkanie z Julią Szyszko i Michałem Stankiewiczem z Oxford University Polish Society https://www.oxpolsoc.pl/ Muzyka w zakończeniu odcinka Bartosz Klimaszewski (szukaj na Spotify) Zapraszam. Borysław Kozielski Wesprzyj Naukę XXI wieku Darowiznę można przekazać poprzez: Patronite: https://patronite.pl/boryskozielski PayPal: https://www.paypal.com/d…

A gdybyście zobaczyli zdjęcie, na którym papież Franciszek serdecznie ściska dłoń Władimira Putina, dziękując mu za działanie na rzecz pokoju na świecie - jaka byłaby Wasza reakcja? Inteligentny człowiek stworzył sztuczną inteligencję i zaczął się z nią bratać. Rodzi się pytanie: po co? To trwa już ponad 50 lat. I nie zauważył ten inteligentny czło…

Jeśli chciałbyś pomóc, możesz przygotować opis odcinka, który znajdzie sie w tym miejscu. Zapowiedź: Mamy ponad 7000 zdefiniowanych chorób rzadkich. Niektóre z nich dotykają zaledwie kilku osób w całej europie. Ale w sumie na rzadkie choroby choruje około 7 procent populacji. Stanowią one zagrożenie życia lub powodują przewlekłą niepełnosprawność. …

„Żydzi! Okupant przystępuje do drugiego aktu waszej zagłady! Nie idźcie bezwolnie na śmierć! Brońcie się!" – napisano w odezwie Żydowskiej Organizacji Bojowej, wydanej w styczniu 1943 r. Co wiemy o powstaniu w getcie warszawskim? Że rozpoczęło się 19 kwietnia 1943 r. w przeddzień święta Pesach - i trwało 26 dni. Że w powstaniu w getcie zginęło ok. …

Jeśli chciałbyś pomóc, możesz przygotować opis odcinka, który znajdzie sie w tym miejscu. Zapowiedź: Na świecie żyje prawie pół miliona osób, które dożyły 100 lat. Długość życia stale rośnie. Naukowcy z Uniwersytetu Waszyngtońskiego mówią jednak, że istnieje "wiek graniczny", powyżej 120 lat, którego nie da się pokonać. Jest to jednak znacznie więc…

Dla nas, laików, zainteresowanych historią caput mundi, czyli „głowy świata” - jak już w starożytności nazywano Rzym - początki Wiecznego Miasta toną w mrokach przeszłości. Znamy mit o bliźniętach - Romulusie i Remusie i wilczycy, która ich wykarmiła. Wiemy, że na tych ziemiach żyli Etruskowie - ale kim naprawdę byli, czego dokonali, co po sobie zo…

Jeśli chciałbyś pomóc, możesz przygotować opis odcinka, który znajdzie sie w tym miejscu. Zapowiedź: W całym XX wieku na ospę zmarło około 300 milionów ludzi. Hiszpanka w ciągu dwóch lat zabrała 50 milionów ludzi. Po trzech latach SARS-Cov-2 mamy ponad 6 milionów ofiar. Czy to znaczy, że coraz skuteczniej potrafimy się bronić? czy może coraz skutec…

"Tak, w końcu dotarłem do tej stolicy świata! Widzę teraz wszystkie marzenia mojej młodości... Tylko w Rzymie można zrozumieć Rzym" - pisał Johann Wolfgang von Goethe. Moim i Państwa gościem będzie pisarz, publicysta i tłumacz, pan Jacek Bocheński, autor Trylogii rzymskiej - Boski Juliusz, Nazo poeta, Tyberiusz Cezar. I mając tak znakomitego przewo…

Jeśli chciałbyś pomóc, możesz przygotować opis odcinka, który znajdzie sie w tym miejscu. Zapowiedź: Zapraszam do wysłuchania bonusowego, 173 odcinka podkastu Nauka XXI wieku pod tytułem "Historia Oksfordu". Podczas wyjazdu do Oksfordu, który mógł się wydarzyć tylko dzięki słuchaczom, którzy są patronami nie mogłem ominąć żadnej okazji, żeby porozm…

Jeśli chciałbyś pomóc, możesz przygotować opis odcinka, który znajdzie sie w tym miejscu. Zapowiedź: Czy policzyliśmy wszystkie zwierzęta na naszej planecie? Ile globalnie potrzeba pieniędzy, żeby ochronić ptaki przed wyginięciem? Skąd ponownie wzięły się dziki w Wielkiej Brytanii? Czy borsuki są tu samotnikami? Skąd się wzięły szare weiwiórki? Jak…

Mordercza wojna, którą rozpętała Rosja w Ukrainie, oparta na kłamstwach i dezinformacji, trwa już rok. Ile jest ofiar - dokładnie nie wiadomo. Tysiące, tysiące. Masowe morderstwa ludności cywilnej. Tortury, gwałty kobiet, mężczyzn i dzieci. Masowe uprowadzenia dzieci do Rosji i przymusowa ich rusyfikacja. Zmuszanie Ukraińców do zabijania swoich. Ró…

Jeśli chciałbyś pomóc, możesz przygotować opis odcinka, który znajdzie sie w tym miejscu. Zapowiedź: 23 grudnia 2022 roku otrzymałem informację prasową na temat przełomowej publikacji fizyków teoretyków z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Oxford University, którzy łączą zasady mechaniki kwantowej ze szczególną teorią względności, w cz…

Pępek świata. Jerozolima – Al-Quds – Jeruszalaim "Święte miejsce trzech wielkich religii. Pole bitwy ścierających się cywilizacji. Zarzewie krwawego fanatyzmu i kolebka idei pojednania. Od ponad trzech tysięcy lat fascynuje i przyciąga jak magnes." Jerozolima – Al-Quds – Jeruszalaim. A oto nasi goście: Prof. dr hab. Jolanta Młynarczyk z Wydziału Ar…

Jeśli chciałbyś pomóc, możesz przygotować opis odcinka, który znajdzie sie w tym miejscu. Zapowiedź: Potrafimy komunikować się nie tylko w sprawach bieżącyh i podstawowych. Język służy nam do wymiany doświadczeń, poglądów, zmienia nasze postępowanie, wpływa na działania. A jak to było zanim nauczyliśmy się pisać? Jak wtedy wyglądała nasza komunikac…

Jeśli chciałbyś pomóc, możesz przygotować opis odcinka, który znajdzie sie w tym miejscu. Zapowiedź: "Jeśli nikt mnie o to nie pyta - wiem. Jeśli usiłuję pytającemu wytłumaczyć - nie wiem". Tak mówił św. Augustyn. Postanowiłem jedna spytać o czas. Co to jest czas? Na czym polega względność czasu i jak można ją udowodnić? Czy czas jest gęsty czy dys…

Jeśli chciałbyś pomóc, możesz przygotować opis odcinka, który znajdzie sie w tym miejscu. Zapowiedź: Nikt nie zaprzecza, że obserwujemy trwałe tendencje i zmianę klimatu. Do takiego twierdzenia potrzebujemy danych nie tylko z kilku lat. Regularne badania i zapisy temperatur prowadzone są dopiero od kiedy znane są skale temperatur. Daniel Gabriel Fa…

Nasze oczy w kosmosie NASA podsumowała miniony rok 2022 przedstawiając w krótkim filmie najważniejsze działania Amerykańskiej Agencji Kosmicznej. Amerykanie naprawdę mają powody do dumy, bo to m.in: udana Misja Artemis I, pierwszy test obrony planetarnej, niezwykłe zdjęcia przesłane przez Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba. Może rozmowa z naukowcami: …

Jeśli chciałbyś pomóc, możesz przygotować opis odcinka, który znajdzie sie w tym miejscu. Zapowiedź: Żyjemy w świecie bakterii, które po raz pierwszy w 1686 roku zobaczył pod mikroskopem Antoni van Leeuwenhoek. Dziś w XXI wieku zastanawiamy się nad wieloma kwestiami związanymi z wpływem bakterii i ich współpracą z komórkami naszych organizmów. Jak …

Tell Qaramel - tajemnice najstarszej osady świata. Motto Wydziału Archeologii UW brzmi: "Cała Wstecz! Bo przeszłość ma przyszłość!" Czy realizując to wezwanie archeolodzy mogą wywrócić do góry nogami nasze myślenie o historii ludzkości? I to jeszcze jak! Do niedawna żyliśmy w przekonaniu, że położone na zachodnim brzegu Jordanu Jerycho może być naj…

Jeśli chciałbyś pomóc, możesz przygotować opis odcinka, który znajdzie sie w tym miejscu. Zapowiedź: Wyświetlacze są tak popularne, że trudno byłoby wyobrazić sobie bez nich świat. Powstają coraz to nowe pomysły na udoskonalenie jakości i wielkości ekranów. Chiralne własności nanomateriałów to dopiero początek badań, które mogą przynieść przełom ni…

Obchody święta Bożego Narodzenia chrześcijanie wczesnych wieków zaczęli celebrować po to, aby zastąpić święta innych niechrześcijańskich religii, z których zresztą czerpali pełnymi garściami. Stąd w obchodach Bożego Narodzenia wiele elementów zaadoptowanych ze starożytnych kultów boga słońca, tak silnie obecnych i popularnych w kulturach starożytne…

Big Bang czyli Wielki Wybuch, niemal 13 mld 800 mln lat temu spowodował narodziny Wszechświata. Z potężnej eksplozji jednego punkciku, osobliwości, wyłoniły się przestrzeń i czas, materia i energia. Z tą teorią już się oswoiliśmy. Ale jeśli przed Wielkim Wybuchem nie było przestrzeni, to nie mogło być żadnego punktu w tej przestrzeni. A to by znacz…

Jeśli chciałbyś pomóc, możesz przygotować opis odcinka, który znajdzie sie w tym miejscu. Zapowiedź: Rozmowa z prof. Markiem Demiańskim o jego drodze naukowej. Jak zostaje się astrofizykiem? Co zadecydowało o losie profesora, który dziś wykłada na Williams College w USA. Kogo spotkał na swojej drodze? Co jest obecnie przedmiotem jego zainteresowani…

Demostenes, polityk starożytnej Grecji, w jednej ze swoich słynnych Mów określił funkcje kobiet krótko: „Hetery służą nam do rozkoszy, konkubiny na co dzień, małżonki – by zapewnić sobie legalne potomstwo i wierną strażniczkę domowego ogniska." Poeta Semonides z Amorgos w wierszu O kobietach - pierwszym mizoginistycznym dziele literatury zachodniej…

Ponad 50 lat temu politycy zdecydowali o zakazie nie tylko używania ale i badań substancji, które budziły poważne nadzieje w leczeniu depresji i uzależnień. Mówiliśmy o tym już w odcinki 147 pod tytułem "Psychoplastogeny". W Polsce zakaz obowiązuje do dziś. A jakie badania wykonuje się na świecie? jak naukowcy w Polsce badają ich właściwości? do cz…

Nie pamiętam, kto powiedział, że "Polska odrodzona po 1918 roku to w zasadzie historia dwóch ludzi: Romana Dmowskiego i Józefa Piłsudskiego". Czy rzeczywiście? Piłsudski nazwał Dmowskiego "jedynym politykiem, z którym warto dyskutować", choć nie ukrywał, że dzielą ich trudne do pokonania różnice. Dmowski odpowiedział, że Piłsudski "to niewątpliwie …

Ten odcinek powstał w płatnej współpracy z Ministerstwem Klimatu i Środowiska w ramach kampanii "Poznaj Atomickich. Z energią jądrową na co dzień" https://www.gov.pl/web/polski-atom/poznaj-atomickich FB: https://www.facebook.com/polskiatom.govpl IG: https://www.instagram.com/polski_atom/ YT: https://www.youtube.com/c/PolskiAtom Dlaczego w Polsce do…

Czy ktoś z państwa wie, dlaczego Wenecję ciągle zalewa Acqua Alta? Dlaczego tama budowana od 2003 roku, z ogromnym nakładem funduszy europejskich, ciągle nie działa tak, jak trzeba? Czy ktoś wie, dlaczego jeden z najbardziej znanych sycylijskich mafiosów dobrowolnie oddał się w ręce policji, a raczej jednego konkretnego komisarza? Jak nam kojarzy s…

W tym odcinku pragnę przypomnieć Wam, o mającym nastąpić we wtorek 25 10 2022 częściowym zaćmieniu Słońca, które będzie widoczne w naszym kraju. Podaję także wskazówki, które mogą być przydatne podczas obserwacji. Jednocześnie zachęcam Was do obserwacji planet, które w okresie jesiennym i zimowym, są wyjątkowo dogodne do obserwacji. Zachęcam Was te…

W XXI wieku zacierają się granice pomiędzy różnymi dziedzinami nauki. Również powstające nowe zawody łączą bardzo różne specjalizacje. W 162 odcinku podkastu Nauka XXI wieku zapraszam na spotkanie z fizykiem medycznym, dr Piotrem Mężeńskim. Jak współczesna fizyka ratuje życie? Na czym polega planowanie leczenia radioterapią? Jak zmieniły się narzęd…

Audycja Hanny Marii Gizy. Czy to możliwe, że geny neandertalczyka - żyjącego od kilkuset do kilkudziesięciu tysięcy lat temu - mają wpływ na to, kto z nas zachoruje np. na Covid-19, a kto nie? Okazuje się, że tak. To szokujące odkrycie - że geny wymarłych hominidów wpływają na reakcję naszego układu odpornościowego na infekcje - przyniosło prof. Sv…

Coraz częściej posługujemy się językiem angielskim. To może niepotrzebne nam są języki narodowe? Czemu nowym lingua franca nie stał stał się jezyk Esperanto lecz angielski? Czy nowe narzędzia tłumaczące wspomagają silne języki marginalizując słabsze? Jakie są motywacje młodych ludzi, którzy uczą się ginącego jezyka przodków? Do rozmowy na te i inne…

Zapraszam do wysłuchania 160 odcinka podkastu Nauka XXI wieku. Wracam do tematu snu, o którym już rozmawialiśmy w 92 odcinku pod tytułem "Filozofia snu" w czerwcu 2019 roku. Tym razem do podjęcia tematu chronotypów zainspirowała mnie nieduża konferencja kognitywistów na Uniwersytecie Warszawskim i krótkie wystąpienie Patrycji Ściślewskiej, w którym…

Coraz częściej naukowcom zadaje się pytania o przyszłość ludzkości. Raport przygotowany przez Organizację Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa, Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa, Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci (UNICEF), Światowy Program Żywnościowy i Światową Organizację Zdrowia mówi o tym, że w 2014 roku zacz…

Obiecałam Wam tę audycję, drodzy, kochani Słuchacze. Ci dawni, z którymi moja znajomość antenowa trwa już bez mała 30 lat i związana jest z antenami Polskiego Radia - Trójki a później Dwójki. A także ci nowi, którzy w podcastach wytropili Klub Ciekawych Wszystkiego całkiem niedawno - w ciągu ostatniego roku. Obiecałam, że odpowiem na pytania, suges…

“100 lat temu myśleliśmy, że jest tylko jedna galaktyka. Teraz ich liczba jest nieograniczona w naszej galaktyce mamy miliardy gwiazd i są też miliardy galaktyk z miliardami gwiazd a to dopiero nasze pierwsze spojrzenie. Tak jak Pan powiedział Panie prezydencie patrzymy w przeszłość odleglejszą niż 13 miliardów lat świetlnych. Światło biegnie z prę…