425. Powstanie styczniowe w sztuce - Karolina Zalewska

Wszechnica.org.pl - Historia

Wykład Karoliny Zalewskiej towarzyszący wystawie „Polska. Siła obrazu”, Muzeum Narodowe w Warszawie, 29 października 2020 [1h03min]

Karolina Zalewska opowiada, w jaki sposób powstanie styczniowe (1863-1864) znalazło odbicie w sztuce polskiej. Prelegentka omawia prace artystów, którzy brali na warsztat nie tylko sam zryw niepodległościowy, ale również poprzedzające go krwawo tłumione manifestacje patriotyczne w stolicy. Wykład towarzyszył wystawie „Polska. Siła obrazu” w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Powstanie styczniowe w sztuce polskiej jest silnie odzwierciedlone. Malarze licznie przedstawiali nie tylko sceny z samego zrywu, ale również wydarzenia poprzedzające wybuch powstania. Manifestacje patriotyczne odbywające się w Warszawie, często krwawo tłumione przez Rosjan, brali na warsztat tacy artyści, jak Aleksander Lesser, Polikarp Gumiński, Henryk Pillatti, Adrian Głębocki czy słynny Artur Grottger.

Karolina Zalewska wskazuje, że kolejne ofiary śmiertelne prowokowały następne dzieła sztuki, nierzadko naiwne w formie. – Ich celem nie zawsze było chwalenie się klasą artystyczną, ale upamiętnienie dramatycznych wydarzeń.

Polska tematyka popularna w Europie

Prace polskich malarzy miały szeroki oddźwięk w całej Europie dzięki powielanym przez prasę rycinom, do których przygotowania redakcje zatrudniały czołowych ilustratorów. W kraju chętnie wykonywano fotokopie, które stanowiły formę narodowych pamiątek.

Częstym tematem prac malarskich były również kobiety, które na znak przywiązania do ojczyzny przybierały „żałobę narodową”. Artystą, który sportretował w takim stroju swoją żonę, był m.in. Józef Simmler.

– Pierwotnie Simmler namalował żonę jako Safonę w jasnej antykizującej szacie, z lutnią w dłoni. Ale na wieść o powstaniu styczniowym, a potem jego klęsce, przemalował obraz, dając w tle pochmurne niebo i wzburzone morze. Antyczną szatę przemalował na czarną suknię, a głowę okrył kapeluszem z czarnym woalem – opowiada edukatorka Muzeum Narodowego w Warszawie.

Powstanie styczniowe w sztuce

Artystą, którego prace najmocniej ukształtowały obraz powstania w społeczeństwie, był Artur Grottger. Co ciekawe, autor m.in. cykli „Polonia” i „Lithuania” osobiście nigdy nie wziął udziału w walkach. Jego prace natomiast z racji na ogólnoludzkie ujęcie tematu były dobrze odbierane także zagranicą.

– W żadnej ze scen nie jest pokazywany wróg. Ten, który plądruje, grabi, zabija, atakuje dwór. A więc cierpienie, lęk, żałoba mogły być odczytane uniwersalnie przez każdego odbiorcę – tłumaczy historyczka sztuki.

Znajdź nas:
https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/
https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/
https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historia
https://anchor.fm/wszechnica-fww-nauka
https://wszechnica.org.pl/

#powstaniestyczniowe