))
Hasła, słowa klucze, codzienne, pospolite wyrazy - przewijają się w naszym codziennym życiu, wyrażeniom często bardzo powszechnym i pospolitym, których pełne znaczenie czasem nam umyka. Aby je sobie przypomnieć, sięgamy do kultury ludowej. Sprawdzamy ich dokładne znaczenia, pochodzenie i funkcje, dzisiaj już zapominane albo mylone. Gościniec, plewy, kłosy czy dąb niosą za sobą o wiele więcej niż nam się wydaje. Te i podobne tajemnice zgłębiamy w tym cyklu.
Najlepsi przyjaciele człowieka, towarzysze, pomocnicy, a w dawnych czasach – często jedyna gwarancja przeżycia. Tym były i nadal są dla nas zwierzęta. Choć dziś już do czynienia mamy raczej tylko z psami czy kotami, to kiedyś człowieka otaczały gęsi, sarny, kaczki, krowy i całe mnóstwo innych stworzeń, dzięki którym mógł żyć. W najnowszym odcinku c…
Jaglana, gryczana, manna, bulgur czy jęczmienna – kasza od zawsze obecna była na polskich stołach. Kiedyś towarzyszyła narodzeniu dziecka, jako ofiara i wróżba pomyślności, obowiązkowo zaręczynom i weselu, a także każdemu, zwykłemu dniu w życiu mieszkańca wsi. Na czym polegają jej magiczne właściwości i skąd jej rola w naszej kuchni, niegdyś tak wa…
Za nami Wigilia Bożego Narodzenia, wyczekiwane nadejście dobrej nowiny i rozpoczęcie najbardziej rozśpiewanego czasu w roku. Dziś także świętować będziemy przy suto zastawionych stołach, na których znajdują się nie tylko pyszne, ale i bardzo znaczące potrawy. Do nich zaliczają się obowiązkowo grzyby. O tym, dlaczego bożonarodzeniowa uczta nie może …
Czas na kolejny odcinek z cyklu "Źródłosłów". W nim coś bardzo dobrze znanego, i ważnego zwłaszcza na wigilijnym stole, przy którym już za kilka dni zasiądziemy. Kapusta... Sama jej nazwa, wywodząca się od łacińskiego caputium (Kaputium), czyli głowa, od razu przywołuje popularne, choć mało pochlebne przysłowie. W formie kiszonej jest dobrodziejstw…
Słoma… Czy może być coś bardziej pospolitego? Współcześnie nie mamy za bardzo z nią do czynienia, dlatego nie znamy już jej szczególnych właściwości. A przed nadchodzącymi świętami Bożego Narodzenia – i nie tylko! – warto to sobie przypomnieć. Pomoże nam w tym językoznawczyni i etnografka dr Agata Bielak.…
Dzisiaj robi się z tego solidne łóżka czy szafy, i na tym kończą się nasze skojarzenia z tym drzewem. Ale BUK, zwłaszcza dla górali, ma wiele znaczeń. Już u dawnych Słowian odgrywał ważną rolę, a starożytni Rzymianie uważali go za drzewo szczęśliwe, symbol miłości, płodności i cierpliwości. O buku w naszym cyklu "Źródłosłów" opowie nam teraz języko…
Czas na kolejny odcinek z cyklu "Źródłosłów", a w nim świetnie znane słowo. Ma najprawdopodobniej pochodzenie praindoeuropejskie, występuje w językach słowiańskich, pragermańskich i sanskrycie. W języku starogermańskim to hlaiba, w starogockim - hlaifs, staroislandzkim - hleifr. Chodzi oczywiście o... chleb! Jak na coś powszedniego, codziennego i z…
Bardzo dobrze znają ją dziś hodowcy koni, bydła czy owiec, dawniej żadne gospodarstwo nie mogło się bez niej obyć. Ale mimo że to tak prozaiczna i powszechna niegdyś rzecz, współcześnie mało kto ma z nią do czynienia. Sieczka, to kolejny termin w naszym cyklu "Źródłosłów", ma dla wielu zapewne tylko znaczenie symboliczne. Czyli jakie? To wytłumaczy…
Ostatnie kilka dni spędziliśmy, obchodząc święta poświęcone zmarłym. Z tej okazji wspominaliśmy nie tylko swoich bliskich, lecz także dawne tradycje pogrzebowe. Dziś w kolejnym odcinku Źródłosłowu jeszcze raz pochylamy się nad grobami, a raczej nad mogiłami - różne znaczenia tego słowa przybliży nam językoznawca, kulturoznawca, folklorysta, prof. J…
W kulturze ludowej wiele znajdziemy słów brzmiących już dziś wręcz egzotycznie, o niejasnym znaczeniu. Bardzo dużo wiąże się ze zbożem i jego obróbką - jednym z najbardziej płodnych tematów, inspirujących rozwój nie tylko zwyczajów, ale i języka. Słowem, które się do tego odnosi, i o którym w kolejnym odcinku „Źródłosłowu” opowie językoznawczyni dr…
W kulturze ludowej temat zboża i jego obróbki jest niezwykle płodny. Inspiruje rozwój zwyczajów, ale i języka. W kolejnym odcinku „Źródłosłowu”, cyklu w którym zgłębiamy tajemnice słów przewijających się w mowie codziennej sięgamy do słowa „plewy”. Z pozoru bezwartościowe odpadki przy obróbce zboża okazują się być bardzo przydatnymi półproduktami… …
To symbol siły i potęgi, ze względu na swoje rozmiary, oraz niepoddawania się upływowi czasu – system korzeniowy utrudnia bowiem wywrócenie przez wiatr. W mitologii greckiej było poświęcone Zeusowi, w starożytnym Rzymie wiązano z nim powstanie świata. Tym drzewom, jako jedynym, nadaje się imiona. Dąb, bo o nim mowa, był bohaterem drugiego odcinka Ź…
Słowo "gościniec" pochodzi od czasownika "gościć" i ma przynajmniej trzy znaczenia. Przede wszystkim jest to szeroka droga wiejska, to także zajazd czy karczma przydrożna, oraz dawne określenie drobnego upominku, który wręczano po powrocie z podróży. W pierwszym naszym spotkaniu z nieoczywistymi terminami naszym przewodnikiem jest językoznawca, kul…
