Legergroene Herinneringen: Dienstweigering in een Militair Tijdperk

Mijn Missie

Herman vertelt hoe hij zijn dienstplicht succesvol wist te ontwijken en welke invloed zijn opvoeding en de tijdsgeest daarbij hadden. Hij deelt ook inzichten uit zijn boek over de veranderende rol van defensie in Nederland.

Over Legergroene Herinneringen

‘Ik ging met tegenzin, maar heb de tijd van mijn leven gehad’, ‘De kameraadschap die je bij defensie hebt, is uniek’, ‘Je kan meer dan je denkt’ en ‘Leidinggeven doe ik nog steeds volgens de dingen die ik heb geleerd via de instructiekaart’. Het is maar een kleine greep uit de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen die geïnterviewd zijn voor de podcastserie Legergroene Herinneringen.

In die podcast belichten we niet alleen de geschiedenis van de dienstplicht maar besteden we vooral aandacht aan de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen.

Transcriptie:

00:00:25 - 00:00:26

Interviewer: Hallo allemaal en welkom bij Legergroene-Herinnering. In deze podcast gaan we de komende weken in gesprek met oud dienstplichtigen over hun diensttijd. De hoogtepunten, maar ook de dieptepunten en hun levenslessen die uit deze tijd stammen, worden hier aan het licht gebracht. Ik ga vanmiddag in gesprek met iemand die erg goed zijn best heeft gedaan om de dienstplicht te ontwijken en het is hem ook nog eens gelukt. Hij heeft er zelfs een boek over geschreven. Goedemiddag, Herman.

00:00:26 - 00:00:26

Herman: Goedemiddag.

00:00:26 - 00:00:42

Interviewer: Wat leuk dat u er bent, dat je er bent, daar ga ik al. Hoe ging dat? Hoe begon dat? Want waarschijnlijk was er in uw vriendenkring al veel gaande over de dienstplicht. Jongere en oudere vrienden die gingen.

00:00:43 - 00:01:34

Herman: Het begon al eerder, namelijk thuis. Mijn opvoeding was doortrokken van, niet van antimilitarisme, maar alles wat met het militaire te maken had, was een vreemde wereld. Wij woonden in het Gooi aan een straat waar heel veel militair verkeer was. In de buurt was de Kolonel Palmkazerne, die bestaat niet meer, maar dat was toen een kazerne en heel vaak kwamen er hele colonnes militaire voertuigen langs, echt heel vaak, dat hoorde bijna bij het straatbeeld. Ik kan me niet herinneren dat er ooit een woord is gesproken over wat dat was, waar dat voor was, waar het voor diende, dus ook niet dat we ertegen waren. Maar het was niet ons pakkie-an, in de meest uitgebreide zin. Dus mijn ouders waren allebei sociaal-democraten en hadden elkaar ontmoet in de Arbeiders Jeugd Centrale.

00:01:34 - 00:02:25

Herman: Dat was de jongerenafdeling van de voorloper van de Partij van de Arbeid, de SDAP. Mijn ouders zijn allebei geboren in 1913, zij groeide op na de Eerste Wereldoorlog en dat was de tijd van het gebroken geweertje. Dan was je dus tegen het leger, want de Eerste Wereldoorlog was natuurlijk de meest afschuwelijke zinloze oorlog. Waar ging het over? Het ging nergens over. Dus dat was: dit nooit meer! Dan zat je in die socialistische beweging waar mijn ouders in zaten en dan had je een zo'n speldje op je revers met een gebroken geweertje, je dus tegen het leger, tegen de dienstplicht. Dus dat was mijn opvoeding. In mijn familie is ook één neef van mij in dienst geweest, twee moet ik zeggen, maar verder niemand. Mijn broers ook niet, niemand. Men ging gewoon niet in dienst. Waarom niet? Werd niet over gepraat.

00:02:25 - 00:02:52

Herman: Ik studeerde sociologie in Amsterdam en wat jij net vroeg, in mijn vrienden kenniskring, inderdaad, het was not done. Daar was natuurlijk wel een soort beetje anti, linksere studentenclubjes wat je toen had en net als nu natuurlijk. Het was in de jaren 60 dat ik studeerde, dus alles wat met hiërarchie, gezag en gehoorzaamheid en zo te maken had, dat was foute boel.

00:02:52 - 00:02:57

Interviewer: Werd er dan ook echt anders naar je gekeken als je de dienstplicht inging zonder er tegenin te gaan?

00:02:57 - 00:02:59

Herman: Dat weet ik niet, want dat deed niemand in mijn omgeving.

00:02:59 - 00:03:00

Interviewer: O, dat deed niemand.

00:03:00 - 00:03:21

Herman: Ik kende nauwelijks mensen die in dienst zijn geweest. Ik heb nu wel, toen ik dit boek ging schrijven, ben ik natuurlijk in mijn kenniskring gaan vragen aan iedereen van mijn leeftijd en zo en wat jonger: hoe heb jij dat gedaan? En toen hoorde ik dus van verschillende mensen dat ze in dienst waren geweest, maar dat wist ik niet. Dat hadden ze nooit verteld. Dat vonden ze een beetje gênant inderdaad.

00:03:21 - 00:03:22

Interviewer: En dat had daar ook mee te maken?

00:03:22 - 00:03:23

Herman: Ja, dat had er wel mee te maken.

00:03:24 - 00:03:28

Interviewer: Wel bijzonder dat het eigenlijk als raar gezien werd.

00:03:29 - 00:04:40

Herman: Achteraf is dat heel bijzonder, inderdaad. Maar het was toen normaal in deze kringen. Nu is het natuurlijk een hele discussie of nu die links [onhoorbaar 00:03:41] studentenkringen waar ik toen in verkeerde, een uitzondering waren, of deze een beetje gereserveerde houding ten opzichte van het leger, een karaktertrek is van de Nederlandse cultuur. Daar is een heel debat over wat al heel lang gevoerd wordt, waar niemand het zekere antwoord op weet. Ik ga er in mijn boeken uitgebreid op in, maar ik kom daar ook niet helemaal uit. Dus het is wel zo dat wij niet een militaristische traditie hebben, zoals bijvoorbeeld in Frankrijk, Engeland of Duitsland. Maar het is ook niet zo dat wij altijd zo antimilitair zijn geweest als veel jongelui in de jaren 60. Want tot de Tweede Wereldoorlog was Nederland ook een land met paramilitaire parades, met helden verering en met nationalistische symbolen. Dus het is niet zo dat de Nederlandse traditie per definitie antimilitair was.

00:04:41 - 00:04:52

Interviewer: Die visie van raar opkijken als iemand de dienst in zou gaan, veranderde die op een gegeven moment ook nadat de Tweede Wereldoorlog begon?

00:04:53 - 00:05:37

Herman: Dat weet ik niet, want waar ik het over heb, die visie van 'niet het leger ingaan', dat was in de jaren 60 van de vorige eeuw, dus na de Tweede Wereldoorlog. Het is wel opmerkelijk dat wij en mijn generatie, geboren kort naar de oorlog, de geboortegolf, die begon in 1946, kort na de oorlog. Wij waren net bevrijd en zoals ik zei: mijn vader was Joods. Zonder militaire operaties had ik hier niet gezeten, was mijn vader vermoord. Dus je zou zeggen: dan zou in zo'n opvoeding of in zo'n cultuur een positieve houding bestaan tegenover het militaire.

00:05:37 - 00:05:41

Interviewer: Kreeg jij dat dan ook mee vanuit jouw ouders, met jouw vader?

00:05:41 - 00:06:36

Herman: Nee, en dat is dus heel dubbelzinnig en heel gek. Wat ik net vertelde, in mijn opvoeding was het militaire eigenlijk afwezig, maar er waren wel kleine aanwijzingen van een tegengestelde gezindheid. Wij gingen bijvoorbeeld op vakantie in Zuid-Limburg met de familie, met het gezin, en dan gingen we wandelen, leuke dingen doen, maar ook altijd naar Margraten. Margraten is een heel groot geallieerde begraafplaats in Zuid-Limburg, waar dus al die jongens liggen die in 1944, 1945 gesneuveld zijn. Daar moesten we heen, mijn vader stond erop dat wij onze vakantie onderbraken om daar naartoe te gaan. Ik kan daar ook nog steeds niet in de buurt komen zonder ook zelf daarheen te gaan. Als we tijd hadden, dan gingen we nog wat verder, dan gingen we naar Bastogne. Dat is Bastenaken in het Vlaams.

00:06:36 - 00:07:22

Herman: Dat is net ten zuiden van Margraten in België. Daar heeft in 1944 een kleine groep Amerikanen heldhaftig stand gehouden tegen de laatste Duitse poging om de oorlog te winnen, The Battle of the Bulge, Ardennenoffensief. Daar was een Amerikaanse generaal McAuliffe. Op een gegeven moment eisten die moffen, zij hadden dus die lui omsingeld, dat ze zich zouden overgeven, die Amerikanen. Er kwam een onderhandelaar met een witte vlag, om te onderhandelen over overgave. McAuliffe's antwoord was: 'nuts'. En 'nuts' betekent: sodemieter op.

00:07:22 - 00:07:23

Interviewer: Je bent gek geworden!

00:07:23 - 00:07:57

Herman: Ja, zoiets als die daar in Oekraïne: 'fuck off' tegen dat Russisch oorlogsschip. Zo'n soort reactie was dat. Die Duitse soldaat snapte dat ook niet, dus ze moesten hem uitleggen wat het was. Dat vertelde mijn vader dan daar in Bastogne, zijn ogen twinkelde dan van enthousiasme bij dit verhaal. Dus dat was het militaire wat wel door mijn vader werd vereerd eigenlijk, maar de consequentie: wij moeten ook zelf in dienst en zelf vechten voor de vrijheid, die werd niet getrokken.

00:07:58 - 00:08:00

Interviewer: Die link is daar dan nooit echt naar gelegd.

00:08:01 - 00:08:39

Herman: Nee, het is gek, door de dubbelzinnigheid die ik nu vertel bij mijn vader, die bestond bij mij eigenlijk ook. Want ik deel natuurlijk de dankbaarheid jegens de Amerikanen en de jongens die toen gevochten en gesneuveld zijn. Ik heb daar toen niet... Ik deed ook mij aan: weg met de Yankees en Johnson moordenaar, weet je wel, de Vietnamoorlog. Dus die dankbaarheid jegens de Amerikanen, waar alle reden voor was, zeg ik nu, maar dat nam ik toen ook: die Yankees waren niet oké, die waren de lelijke kapitalisten en die deden lelijke dingen in Zuid-Amerika en zo. Dat is allemaal veranderd nu.

00:08:39 - 00:08:45

Interviewer: Je hebt het over dankbaarheid en dat dubbele gevoel bij de dienst?

00:08:45 - 00:08:45

Herman: Ja.

00:08:47 - 00:08:54

Interviewer: Waarom heeft dan de ene kant gewonnen van de ander en heb je besloten om de dienstplicht te ontwijken?

00:08:56 -...