))
Każdy z odcinków jest monografią jednego z polskich tańców - opowieścią o jego pochodzeniu, umiejscowieniu na etnograficznej mapie Polski. Tańce przybliża Mariusz Żwierko - tancerz i choreograf, kierownik artystyczny Zespołu Pieśni i Tańca "Kurpie Zielone". Jak tańczyć - pokazuje zespół Woda na Młyn. Audycję przygotowuje Piotr Dorosz.
Tradycja, post, gościnność, autentyczność, magia. Między innymi te pojęcia tłumaczą etnografia i antropologia, dziedziny nauki opisujące kulturę ludową i grupy etniczne, a przede wszystkim - człowieka. Nasza współczesna i dawna rzeczywistość to nie tylko kalendarz obrzędowy, a w nim Adwent, Zielone Świątki i karnawał, czy pojęcia takie jak obcość, tożsamość i tabu, ale i drzewa, słońce, ptaki, pory roku. Dzięki opowieściom antropologów i etnografów oraz sięgnięciu do ich prac, możemy poznać ...
Cykl spotkań z opowieściami, w których wędrujemy po niewidzialnej granicy między światami – ludzkim i tym drugim. Ta pograniczna strefa, w której niemożliwe staje się możliwym, pełna jest historii, zamieszkiwana przez istoty o dwojakiej naturze. Od zawsze była pożywką dla ludowej wyobraźni, dla wyobraźni magicznej i literackiej. Przyglądamy się temu miejscu i jego mieszkańcom – dziadom, płanetnikom, ptakom ognistym i innym, a także słuchamy opowieści – baśni i nie baśni, które choć odnoszą s ...
Kontynuujemy temat tańców o niepolskim rodowodzie, za to chętnie tańczonych przez Polaków zamieszkujących dawne Kresy Wschodnie. Kresy Wschodnie to ziemie rozciągnięte miedzy Wilnem i Lwowem. Był to swoisty tygiel kulturowy, gdyż ziemie zamieszkiwała ludność polska, rosyjska, ukraińska, żydowska, litewska, niemiecka, czeska, rumuńska czy tatarska..…
Kresy Wschodnie to ziemie rozciągnięte miedzy Wilnem i Lwowem. Był to swoisty tygiel kulturowy, gdyż ziemie zamieszkiwała ludność polska, rosyjska, ukraińska, żydowska, litewska, niemiecka, czeska, rumuńska czy tatarska...
Slowfoksy zadomowiły się na polskich parkietach i scenie muzycznej międzywojnia i był bardzo lubiane przez tancerzy. Slowfox powstał a początku XX wieku w Anglii i oznacza wolną odmianę foxtrota.
Taniec o metrum parzystym, dwie czwarte, tempo powolne, charakter sentymentalno-nastrojowy. W latach 20. XX wieku, jak opowiadał nam w audycji Piotr Zgorzelski, podniesiony z melodii popularnej do rangi sztuki muzycznej.
Jak opowiadał nam Piotr Zgorzelski, fokstrotów - jednych z najbardziej popularnych melodii tanecznych XX wieku, skomponowano setki.
Nasz cykl poświęcony polskim tańcom ludowym wznawiamy z eksperckim komentarzem znawcy tańców ludowych - samego Piotra Zgorzelskiego.
Przesilenie zimowe i Boże Narodzenie to moment wyjątkowego w roku kontaktu z zaświatami. Stąd na świątecznych stołach przydają się nam pszenica, mak i miód. Miód w kulturze jest napojem bogów, przynosi nieśmiertelność, ma właściwości magiczne. Dlatego w ostatnim odcinku podcastu spotykamy się z pomocnicą i przewodniczką po zaświatach, boską pszczoł…
Słońce jako dawca światła często było kojarzone z okiem i widzeniem. Bogów solarnych utożsamiano z wszechwiedzą, prawem, a także przysięgą i kontraktem. Takie funkcje przypisywano m.in. Heliosowi, Mitrze i Szamaszowi. Na spotkanie z magią słońca, historiami o kowalu, rarogu, złotym jajku, Fatimie, schodzeniu do podziemi i pieśni walijskiej w kolejn…
W kolejnym odcinku podcastu "Między światem a zaświatem" Katarzyna Jackowska-Enemuo przybliża nam niezwykłą postać św. Łucji. Scenariusz, opowieść (na podstawie wątków tradycyjnych oraz baśni Zenona Gierały), wykonanie: Katarzyna Jackowska-Enemuo; muzyka: tradycyjne pieśni i melodie romskie; gościnnie – Mateusz Szemraj: saz, oud…
Św. Mikołaj – biskup, cudami słynący, patron żeglarzy, panien na wydaniu, ubogich, tych, którzy nie mogą mieć dzieci, pasterzy i bydła i mnóstwa innych, cieszący się poważaniem w całym chrześcijańskim świecie, a w tradycji ludowej szczególnie wśród pasterzy. Są różne ciekawe wątki łączące go ze słowiańskim Welesem – bogiem podziemi i dusz zmarłych,…
Ten znany na całej Słowiańszczyźnie mityczny stwór, przypominający ogromnego węża, smoka, kojarzony był z demonami opiekuńczymi, miał walczyć z siejącymi zło smokami i był nazywany królem węży, przyjmuje się też powszechnie, że Żmij to zoomorficzna postać boga zaświatów Welesa. Na spotkanie z tym magicznym stworzeniem w kolejnym odcinku "Między świ…
Celtowie mają duchy drzew, w Japonii drzewa mają duszę, a w Polsce? Tu, jeśli coś w drzewie mieszka, z pewnością jest złe albo potępione. W tym odcinku podróży między światem a zaświatem Katarzyna Jackowska-Enemuo wyrusza na poszukiwanie rodzimego ducha drzew…
Dziad przychodzi z zewnątrz. Jest Obcy. Kroczy za nim świat pograniczny. A i on, co rusz, granice przemierza. Uważano, że dziadowie, wędrowcy, przemierzający świat są mediatorami miedzy światami. Przychodzą z zewnątrz, z nieznanego. I nieznane ze sobą wnoszą. Może być to zarówno coś dobrego, jak i niebezpiecznego. Dziad to postać binarna, niejednoz…
Chmury to fascynujące zjawisko, dla ludzi żyjących z uprawy roli również bardzo konkretnie i namacalnie związane z dobrobytem lub jego brakiem. Dlatego ani ludowa, ani literacka wyobraźnia nie mogły chmur (podobnie jak innych elementów kosmicznych) tak po prostu zostawić bez słowa. I o tym - o chmurach, o zaludniających je istotach oraz przede wszy…
Katarzyna Jackowska-Enemuo zaprasza do wędrówki po niewidzialnej granicy między światami. Ta mediacyjna strefa, w której niemożliwe staje się możliwym, żywo wibruje w ludowej wyobraźni, domagając się snucia opowieści poświęconych jej i jej mieszkańcom. Pierwszy odcinek poświęciliśmy ogniowi…
P
Pierwsze kroki
1
Taniec góralski na zakończenie "Pierwszych kroków"
6:13
6:13
Na później
Na później
Listy
Polub
Polubione
6:13
Nasz cykl poświęcony polskim tańcom ludowym kończymy, podsumowując także część dotyczącą niezwykłego tańca góralskiego, o którym opowiadał nam Krzysztof Trebunia-Tutka.
P
Pierwsze kroki
1
Drobnymi kroczkami - rola dziewczyny w tańcu góralskim
6:29
6:29
Na później
Na później
Listy
Polub
Polubione
6:29
"W tańcu góralskim rządzi chłop" - mówił Krzysztof Trebunia-Tutka w kolejnym odcinku "Pierwszych Kroków" poświęconym tańcowi góralskiemu. Jaka jest w nim rola dziewczyny? Na co w tańcu góralskim może sobie pozwolić partnerka?
W kolejnym odcinku "Pierwszych kroków" Krzysztof Trebunia-Tutka objaśnia następną część układanki tańca góralskiego - krok drobny. Za jego pomocą baca sprawdzał sprawność swych juhasów.
Ten charakterystyczny dla Podhala taniec góralski objaśniał nam w "Pierwszych krokach" Krzysztof Trebunia-Tutka.
W tym tradycyjnym tańcu partnerzy nie utrzymują kontaktu fizycznego, tańcząc w pewnej odległości od siebie. Zapraszamy do posłuchania o pierwszych krokach tańca góralskiego zwłaszcza teraz - w trudnych czasach reżimu sanitarnego.
O tańcu góralski, jednym z najpopularniejszych na Podhalu tańców obok zbójnickiego na Podhalu, w naszej tanecznej audycji "Pierwsze korki" Piotrowi Doroszowi opowiadał Krzysztof Trebunia-Tutka.
Współczesna forma zbójnickiego którą obserwujemy na scenach w wykonaniu zespołów góralskich ustaliła się z początkiem XX wieku, ale zbójnicki nie powstał w XX wieku - był to taniec dawnych pasterzy, baców i juhasów którzy wędrowali "na zbój" na południową stronę Tatr, a potem po udanym napadzie mogli zatańczyć na polanie albo w karczmie.…
Do tego charakterystycznego i znanego tańca wprowadza nas Krzysztof Trebunia-Tutka - polski muzyk i architekt, założyciel i lider zespołu Trebunie-Tutki oraz Kapeli Krzysztofa Trebuni-Tutki "Śleboda".
W wielu częściach Polski znane były tańce imitujące dawne zawody. Najbardziej popularne i pojawiające się w wielu regionach to kowal i szewc. Wcale nie powinien nas dziwić właśnie ten zestaw, bo obie te procesje dziś już może mniej znaczące odgrywały ważną rolę zarówno na wsi jak i w mieście i jak dobrze wiemy "szewc bez butów chodzi", ale jakby mi…
Jak już zdążyliście zauważyć, szczególnie w przypadku tańca nazwa ma znaczenie i nie jest przypadkowa. Z jednej strony wskazywać może na pochodzenie danej formy tanecznej, z drugiej zaś na sposób wykonania lub charakter ruchu. Czasem jest początkiem związanej z nią przyśpiewki.
P
Pierwsze kroki
1
Vive la varsovienne, niech żyje warszawianka
7:14
7:14
Na później
Na później
Listy
Polub
Polubione
7:14
Warszawianka to tradycyjny sygnał Dwójki, i jednak z najbardziej znanych pieśni patriotycznych z czasów powstania listopadowego - to powszechnie wiadome. Ale czy wiecie, że to także taniec, do tego bardzo dobrze kojarzony praktycznie na całym świecie? Szczegóły tłumaczy Mariusz Żwierko z ZPiT Kurpie Zielone i zespołu Woda na Młyn.…
W polskiej tradycji znanych było wiele tańców, których ruchy imitowały czynności związane z konkretnymi zawodami - np. kowal. Przełom lipca i sierpnia to na wsi czas żniw. Tańcem który nawiązywał do ruchów kosiarza ścinającego zboże był koseder. Ten popularny w wielu regionach Polski taniec przybliża tancerz i choreograf - Mariusz Żwierko z Zespołu…
P
Pierwsze kroki
1
Chcesz się popisać na zabawie? Zatańcz kozaka
6:07
6:07
Na później
Na później
Listy
Polub
Polubione
6:07
Kozak występuje w kilku regionach Polski. Często - ale nie zawsze! - stanowi ewidentne nawiązanie do rosyjskich kozaków i ukraińskich hopaków jako taniec wykonywany głównie przez mężczyzn popisujących się zręcznością i siłą.
- Partnerzy podczas tego tańca ustawieni są w ujęciu półokrągłym zamkniętym czyli dyszlowym. W tym trzymaniu poruszają się raz do środka koła, raz na zewnątrz. Potem pary wykonują przytupy - tłumaczył Mariusz Żwierko z Zespołu Pieśni i Tańca "Kurpie Zielone" i Woda na Młyn, opisując tajniki dwóch kolejnych tańców ludowych.…
- Cała Europa tańczyła walce, zawędrowały w wiele zakątków kontynentu. Krążyły po nim, nabierały lokalnych cech wykonawczych, elementów, stawały się częścią innych tańców - mówił o tym najpopularniejszym chyba rodzaju tańca Mariusz Żwierko z Zespołu Pieśni i Tańca "Kurpie Zielone" i Woda na Młyn.
Wiele tańców tradycyjnych dostało się na wieś jako przetworzone, uproszczone formy tańców miejskich i salonowych. Zazwyczaj różniły się one od swoich pierwowzorów w sferze ruchowej, choć najbardziej charakterystyczne elementy, takie jak krok podstawowy czy ujęcia nie zmieniały się. Szczegóły tłumaczy Mariusz Żwierko z Zespołu Pieśni i Tańca "Kurpie…
- Czardasz, ten taniec o węgierskim rodowodzie wędrował po terenach dawnej Galicji razem z pasterzami, którym towarzyszył w podróżach grzbietem Karpat, od Rumunii po Polskę - opowiadał Mariusz Żwierko z Zespołu Pieśni i Tańca "Kurpie Zielone" i Woda na Młyn.
- Spokojny, liryczny, nastrojowy, zmysłowy, zalotny. To improwizowany taniec wirowy wykonywany gładko, zazwyczaj w ujęciu zamkniętym lub otwartym. Obok oberka i mazura należy do tańców z rytmem mazurkowym - tłumaczył Mariusz Żwierko z Zespołu Pieśni i Tańca "Kurpie Zielone" i Woda na Młyn.
- Jego nazwa pochodzi z Alp Styryjskich. Podobnie jak inne tańce obcego pochodzenia na wieś przedostał się przez miasto - mówił w "Pierwszych krokach" Mariusz Żwierko z Zespołu Pieśni i Tańca "Kurpie Zielone" i Woda na Młyn.
- Krakowiak grany w metrum 2/4, z rytmem synkopowanym, w żywym tempie, tańczony jest zwykle w parach. Pochodzi z regionu krakowskim, gdzie różne tańce wiejskie nosiły nazwy wzięte zwykle od miejscowości albo sposobu tańczenia, np. przebiegany, suwany, goniony - opowiadał Mariusz Żwierko z Zespołu Pieśni i Tańca "Kurpie Zielone" i Woda na Młyn.…
- Obok mazurka i kujawiaka to jeden z tańców w rytmie mazurkowym. Jest to taniec wirowy w metrum 3/8 - opowiadał Mariusz Żwierko z Zespołu Pieśni i Tańca "Kurpie Zielone" i Woda na Młyn. - Jego zasadniczy krok to trzy drobne kroki z których każdy ma jednakowa wartość. Są to kroki krótkie suwane, wykonywane na całych stopach.…
- Ten taniec z Kurpiów wbrew nazwie jest jednym z najszybszych tańców regionu, bardzo tam popularny - w audycji "Pierwsze kroki" opowiadał Mariusz Żwierko z Zespołu Pieśni i Tańca "Kurpie Zielone" i Woda na Młyn. - Zazwyczaj kończył zabawę, tańczony w cyklu oberek - polka - powolniak, jak i podczas obrzędów, np. na weselu.…
- Polka zazwyczaj jest tańczona w parach. Może być trzęsiona, może być przysiadana, równiejsza, galopka, albo z figurami. Zdarza się również, że tańczy się ją w trójkach - opowiadał choreograf i tancerz, Mariusz Żwierko z Zespołu Pieśni i Tańca "Kurpie Zielone" i Woda na Młyn.
- Odpowiedź na pytanie, kim jest etnograf, wcale nie jest taka oczywista - w "Abecadle etnografa" zastanawiała się dr Maria Małanicz-Przybylska.
- Najważniejszym momentem recepcyjnym w życiu dziecka i niemowlęcia był obrzęd kościelny chrztu - mówiła w "Abecadle etnografa" dr Barbara Ogrodowska. - Dopiero wtedy dziecko zostawało przyjęte w świetle prawa zwyczajowego i kościelnego oraz przyjętego obyczaju do społeczności.
Dziecko było radością, dumą i szczęściem swoich rodziców - mówiła z okazji Dnia Dziecka w "Abecadle etnografa" dr Barbara Ogrodowska. - Jego narodziny jako akt biologiczny wskazywały na trwałość całej rodziny i społeczności.
- Duchy, jak wierzono w wielu regionach naszego kraju to bezcielesne i niewidzialne istoty, które najczęściej z boskiej woli penetrowały świat ludzi aby go porządkować - nie zawsze zgodnie z interesami jego mieszkańców - pisała w książce "Świętowania polskie. Przewodnik po tradycji" prof. Anna Zadrożyńska. Czytała Marzena Trybała.…
- Szamanizmem nazywa się zespół praktyk i wierzeń, które charakteryzują się tym, że praktykujący je szaman wchodzi w odmienny stan świadomości - w "Abecadle etnografa" tłumaczyła dr Ewa Klekot.
- Słowo dyskurs nie jest wyłączną własnością etnologii. Korzystają z niego przedstawiciele nauk społecznych, humanistycznych, studiów kulturowych i językoznawcy - mówiła w "Abecadle etnografa" dr Maria Małanicz-Przybylska. - Słowo to pojawia się w publicystyce i języku potocznym. W ramach tych różnych dyscyplin używane jest w różnych znaczeniach.…
- Cultus po łacinie oznacza cześć, hołd, uwielbienie przedmiotu kultu. Pokazuje to relacje podmiotowo-przedmiotową, czyli jest ktoś lub coś, co jest przedmiotem kultu i musi być ktoś, kto jest podmiotem ten kult uprawiającym - mówiła w "Abecadle etnografa" dr Ewa Klekot.
- Dzień ten to przedświecie Wielkanocy, Wigilia Paschalna - ma ona bardzo bogatą obrzędowość. W Polsce jest to dzień błogosławieństw - mówiła dr Barbara Ogrodowska. - W Wielką Sobotę święci się wodę, ogień, ciernie - ważne symbole męki i chwalebnego zmartwychwstania Chrystusa. Święci się również pokarmy.…
Niedziela Palmowa w Polsce jest nazywana Niedzielą Kwietną albo Wierzbną i jest bardzo uroczystą niedzielą Wielkiego Postu, obchodzoną na tydzień przed Wielkanocą - tłumaczyła dr Barbara Ogrodowska.
- Bardzo długo w antropologii mówiono o zjawisku, które nazywano wartościami kulturowymi. Oznaczały one wartości współdzielone przez grupę, oznaczały również wartości zewnętrzne w stosunku do ludzi - mówiła w "Abecadle etnografa" dr Ewa Klekot.
- Kosmos postrzegano w opozycji do świata ludzi: tego, co nieskończone, bezkresne, wobec tego, co skończone, ograniczone - pisała w swoim "Przewodniku po tradycji" prof. Anna Zadrożyńska.
- Zima była dawniej bardzo trudna do przeżycia nawet dla zamożnych, bo mróz, brak żywności żywności i choroby zbierały wtedy swoje żniwo - mówiła dr Barbara Ogrodowska.
